نيلز بور

د ساڵنامێن مێژوویا زانستی دا ، کێم ناڤ هەبوونە کو دبریسقن بشێوەکێ بریقەدار وەکی ناڤێ نیلز بور . بور ل نیڤا باژێرێ کۆپنهاگن ژدایکبوویە ل ٧هەیڤا دەه سالا ١٨٨٥، دیاربوویە وەکی مەزنەکێ فیزیایێ ، کۆ نەبەس کارێ وی د میکانیکا کوانتەمێ خەڵاتێ نوبل بدەستڤەئینا ، بەلکو تێگەهشتنا مە بۆ جیهانا ئەتۆمی گوهورییە .

ژیان و پەروەردا دەستپێکێ تۆڤ چاندییە د گەشتا بور یا هزری د ئەردێن مەسیحی ، کۆ پەروەرەیا وی ژ خواندنگەهێن سادە یێن گۆندان ڤەگرتییە بۆ زانکۆیێن جهەبلند یێن کۆپنهاگن . و لڤێرێ ، ساڵا ١٩١١ ، تێزا دکتۆرایێ یا بور یا کۆ پێشکێشکری دەربارەی تیورا ئەلکترون یا ئاسنان بۆ وێ زیرەکییا کۆ دویڤدا دهێت ، و ئەو ئێخستییە لسەر ڕێبازا بۆ دووبارە پێکئینانا تیورا ئەتۆمی .

لێگەریانا بور یا چڵێزی بۆ زانینێ بوویە ئەگەر بچیتە تاقیگەهێن کامبریج و مانشێستەر ، کۆ وی لسەر دەستێن کەسایەتیێن باڵکێش خواندییە وەکی ج.ج.تومسون و ئێرنست روزێرفورد . کارێ وی یێ سەرەکی لسەر پێکئینانا ئەتۆمێ و رەفتارێن ئلکترونێ هەڤرکی و بەرفرەهکرییە سنورێن فیزیایا تیوری .

لدەمێ کۆ بەشداریێن بوری د تیورێ دا کویر بوون ، پێڵێن کارێ وی گەلەک ژ هندێ بووریە ، دانانا بەرێ سەرەکیێ سەردەمێ ئەتۆمی و پاڵدانا تێگەهشتنا مە بۆ گەردوونی بۆ سنورێن نوی .

دانپێدانا کۆمەلگەها زانستی ب خزمەتا بوری مەزن بوو وەکی هزرا وی . وی سەرۆکاتییا ئەنجوومەنی یا وزا ئەتۆمی کرییە ل دانیمارک ، و پەیمانگەها کۆپنهاگن یا فیزیایا یوری برێڤەبرییە ، و ئەدامەکێ نایاب بوو د جڤاکێ شاهانە یێ دانیمارک و ئەکادیمییا نیشتیمانی یا زانستان ، و روومەتێن دیتر .

سەرهاتییا ژیانا بوری بەڵگەیە لسەر تەرخانکرنا وی یا بێداوی بۆ زانستی . فەلسەفا وی ژ باوەریەکا ئاینی بۆ ئیلحادێ گەشتا وی یا زانستی دیارکرییە . و دویڤچوونا وی یا بێداوی بو راستیێ کۆ روحا هەڤکاریێ دناڤبەرا مەزنترین ئەقلێن فیزیایێ بهێزکرییە .

کاریگەرییا نیلز بوری د جیهانا فیزیایێ دا ناهێتە ژێبرن وەکی کویراتییا وێ . کارێ وی یێ پێشەنگ د میکانیکا کوانتەمێ و پێکئینانا ئەتۆمێ بەردەوامە کو ببیتە روناهیەکا ڕێبەر بۆ زانایان کۆ گەشتدکەن دناڤ جیهانا کوانتەمێ . میراتێ بوری نەبەس پێکهاتییە ژ تیورێن وی یێ دانایی بەلکو د دویڤچوونا بەردەوام بۆ زانینێ کو ئەو ئیلهامدایی .

چێرۆکا نیلز بوری چێرۆکا هزر ، دیتن ، و ئیلهامێ یە ، و چێرۆکە هێشتا دەنگڤەددەت د کوریدوورێن دەمی ، هاندانا مە بۆ پێشڤەچوونا دویڤچوونا مە بۆ نهێنیێن گەردوونی .